Erkak bepushtligiga oid so‘z ketganda, ko‘pchilik e’tiborni spermatozoidlar soni va harakatchanligiga qaratadi. Ammo zamonaviy andrologiyada endi bu yetarli emas. Chunki spermatozoidning DNK sifati, ya’ni genetik materiali ham farzand tug‘ilishi imkoniyatida muhim rol o‘ynaydi.

DNKdagi buzilishlar sog‘lom urug‘lanish, embrion rivojlanishi va hatto bola sog‘lig‘iga ta’sir qilishi mumkin. Demak, spermatozoidlar ko‘p va tez bo‘lishi mumkin, lekin agar ularning DNKsi zararlangan bo‘lsa — bu bepushtlikka, homila tushishiga yoki rivojlanmagan homilaga olib keladi.

DNK fragmentatsiyasi nima?
Spermatozoidlar DNKsi ikki spiral shaklida o‘ralgan bo‘ladi. Ayrim hollarda, turli omillar ta’sirida bu spiral parchalanadi, ya’ni fragmentatsiyaga uchraydi. Bu DNKdagi uzilishlar spermatozoidning urug‘lantirish qobiliyatini, embrion sifatini va homila saqlanib qolishini pasaytiradi.

DNK fragmentatsiyasi yuqori bo‘lgan erkaklarda:

Urug‘lanish ehtimoli kamayadi

Sun'iy urug‘lantirish (IVF, ICSI) muvaffaqiyatsiz bo'lishi mumkin

Homila tushish xavfi ortadi

Bola genetik kasalliklar bilan tug‘ilishi ehtimoli oshadi

Spermada DNK sifatini yomonlashtiruvchi omillar
Quyidagi omillar spermatozoid DNKsi sifatini sezilarli darajada yomonlashtiradi:

📱 Telefon va Wi-Fi radiatsiyasi

🚬 Chekish va spirtli ichimliklar

🌡️ Yaqin joyga issiqlik (noutbuk, avtomobil isitgichi)

😰 Stress va uyqu yetishmasligi

🧬 Yoshi o‘tgan sari tabiiy DNK buzilishi

🤒 Yallig‘lanishlar (masalan, surunkali prostatit)

💊 Ba’zi dorilar va anabolik steroidlar

❌ Noto‘g‘ri ovqatlanish, antioksidantlar yetishmasligi

DNK fragmentatsiyasini qanday aniqlash mumkin?
Bugungi kunda spermatozoidlar DNK sifati maxsus testlar yordamida baholanadi. Eng keng tarqalganlari:

SCSA (Sperm Chromatin Structure Assay)

TUNEL testi

COMET testi

Bu testlar andrologik laboratoriyalarda amalga oshiriladi va spermatozoidlarning DNK fragmentatsiyasi darajasini foizlarda ko‘rsatadi.

Norma: DNK fragmentatsiyasi 15% dan past bo‘lsa, bu sog‘lom hisoblanadi. 15–30% oralig‘i — ehtiyot bo‘lish kerak, >30% esa bepushtlik xavfi yuqori degani.

DNK sifati yomon bo‘lsa nima qilish kerak?
DNK fragmentatsiyasi oshgan bo‘lsa, quyidagilar tavsiya etiladi:

✅ Turmush tarzini sog‘lomlashtirish:
Chekish, alkogol, stress va issiqlikdan qochish

To‘g‘ri ovqatlanish (antioksidantlarga boy ovqatlar)

Yaxshi uyqu va jismoniy faollik

✅ Maxsus antioksidant terapiyasi:
Vitaminlar (C, E), sink, selen, koenzim Q10, L-karnitin va boshqa antioksidantlar spermatozoid DNKsini himoya qiladi.

✅ Infektsiyalarni davolash:
Surunkali prostatit yoki epididimit bo‘lsa, urolog bilan maslahatlashib to‘liq davolanish lozim.

✅ TESE yoki ICSI usullari:
Agar DNK fragmentatsiyasi juda yuqori bo‘lsa, sun'iy urug‘lantirishda to‘g‘ridan-to‘g‘ri moyakdan olingan spermatozoidlar (TESE) yoki mikromanipulyatsiya (ICSI) ishlatilishi mumkin.

Xulosa: Har doim ko‘p degani yaxshi emas
Sperma tahlili faqat son va harakatchanlikni emas, balki sifat va genetik yaxlitlikni ham o‘z ichiga olishi kerak. DNK fragmentatsiyasi — ko‘rinmas, lekin bevosita natijaga ta’sir qiladigan omil. Shuning uchun farzand rejalayotgan har bir erkak sog‘lig‘iga mas'uliyat bilan qarashi, zamonaviy tibbiy ko‘riklardan o‘tishi zarur.

Top
Информация предоставляется исключительно в справочных целях. Не занимайтесь самолечением. При первых признаках заболевания обратитесь к врачу Подробнее